18 mei 2016

Leren leven

Ooit had ik een platenspeler met de functie ‘autoreturn’. Ik kan over platenspelers (‘pick ups’) praten
zonder me een fossiel te voelen, want ze zijn weer helemaal ‘in’. Maar goed, die functie zorgde
ervoor dat, wanneer de langspeelplaat afgelopen was, de arm van de platenspeler vanzelf omhoog
kwam, de naald van de plaat tilde en weer helemaal aan het begin van de plaat liet zakken. Dan
hoorde je dezelfde plaatkant nóg eens, zo vaak je maar wilde. Even wat gekraak en dan begon
hetzelfde liedje weer.
Het onderwijs doet me denken aan die plaat op ‘repeat’. Eens in de zoveel tijd lijkt alles opnieuw te
beginnen. Hetzelfde liedje. Wat gekraak in Den Haag en daar gaan we weer. Voorbeeld: de Citotoets.
Die moest maar wat later in het jaar afgenomen worden. Anders werd ie té zwaar meegewogen bij
het advies van de basisscholen. En om dat laatste ging het toch vooral. Nu wil de minister alweer dat
de eindtoets juist zwaarder gaat meewegen. Zodat leerlingen niet ten onrechte bevoor- of benadeeld
worden. Wég vertrouwen in de leerkracht, return toetsmachine. En terug naar de tijd dat
basisscholen zich gek oefenden met toetsen, om maar een hoge eindscore te halen. Ander
voorbeeld: het massaal sluiten van scholen voor speciaal onderwijs. Die waren niet meer nodig, want
we kregen ‘Passend Onderwijs’. Mooie naam, alleen jammer dat het net zo min past als een
spijkerbroek die je drie maten te klein koopt: je knalt eruit. Inmiddels knallen de scholen uit elkaar en
klinkt de roep alweer om een vorm van speciaal onderwijs.
Deze week beginnen de examens. Op het examen van ‘mijn’ vak Nederlands is momenteel veel
kritiek. Juist ook vanuit de vakdocenten. Het begrijpend lezen is teveel gericht op de structuur van de
tekst, het is te kunstmatig, het gaat teveel om trucjes. Veel vragen en antwoorden zijn voor
meervoudige uitleg vatbaar. ‘Het is een gedrocht’, schreef een collega in een artikel.
Volgens mij ga je teksten vooral beter begrijpen wanneer je levenservaring opdoet. De context van
zo’n verhaal begrijpt. En dan is het helemaal niet nodig om er van die gekunstelde, technische vragen
over te gaan bedenken. Sommige dingen kun je niet toetsen.
Mijn mentorklas was zomaar opeens op een ochtend, tijdens de buitenles gym, getuige van het
overlijden van een medewerker van de sportvereniging. Onze gymdocent probeerde de man nog te
reanimeren. Tevergeefs. Geen autoreturn. Een aangeslagen klas kwam terug op school. Samen
erover praten, schrijven, zwijgen. Begrip en hulp van alle kanten. Een collega die besluit die s.o. voor
m’n klas maar even uit te stellen. Mijn collega van gym die ‘gewoon’ maar die hele dag door blijft
werken, maar wel z’n verhaal kwijt kan en moet. En daartussendoor gaan we maar verder met
toetsen. Cito’s. En oefenen. Proefexamens.
Jongens en meisjes, héél veel succes de komende tijd met de examens. Gebruik alles wat je hebt
geleerd van die soms wanhopige docenten… Want die willen maar één ding: dat jullie allemaal
slagen. Zodat je weer dóór kan met datgene waar je het meest van leert: Leven!
Bert Jansen
Docent Veluws College Twello